Παιδική Οφθαλμολογία

Τι είναι η αμβλυωπία  ή “Τεμπέλικο μάτι”

Είναι  η ελάττωση της οπτικής οξύτητας του ενός ματιού που προκαλείται από τη μη χρησιμοποίηση του κατά τη διάρκεια της νεογνικής και βρεφικής ηλικίας που αναπτύσσεται η όραση. Η φυσική εξέταση δεν αποκαλύπτει οργανική αιτία που να δικαιολογεί μείωση όρασης. Πρόκειται δηλ για ένα κατά τα άλλα φυσιολογικό μάτι. Η  μειωμένη οπτική οξύτητα στο τεμπέλικο μάτι μπορεί να βελτιώνεται με γυαλιά, αλλά δεν διορθώνεται πλήρως ώστε να γίνει ίδια με εκείνη του άλλου ματιού.

 Τα αίτια εμφάνισης της αμβλυωπίας  συνήθως είναι λειτουργικά: αμβλυωπία από στραβισμό,  από ανισομετρωπία-υψηλό αστιγματισμό, εξ’ανοψίας (όταν το φώς εμποδίζεται να εισέλθει στο μάτι)

Οι γονείς πρέπει να φροντίζουν για  την έγκαιρη οφθαλμολογική εξέταση του παιδιού για να εξασφαλίσουν καλή όραση και στα δύο μάτια. Κάποιες μορφές αμβλυωπίας, όπως αυτή από μεγάλη ανισομετρωπία (διαφορά στο μέγεθος του διαθλαστικού σφάλματος ανάμεσα στα δυο μάτια) δεν έχουν έντονες ενδείξεις, διότι  το παιδί βλέπει καλά από το ένα μάτι και δεν παραπονιέται ούτε δείχνει να έχει πρόβλημα στις καθημερινές  του δραστηριότητες.

Η συχνότητα εμφάνισης της αμβλυωπίας είναι περίπου 3% του πληθυσμού.

Ο καλύτερος χρόνος θεραπείας είναι κατά την βρεφική και πρώιμη παιδική ηλικία, δηλ. πριν την ολοκλήρωση της όρασης.

Πως αναπτύσσεται η αμβλυωπία;

Φυσιολογικά τα μάτια του παιδιού είναι παράλληλα και βλέπουν το ίδιο αντικείμενο από ελαφρώς διαφορετική γωνία λόγω της μεταξύ τους απόστασης. Έτσι στον εγκέφαλο φθάνουν δύο παρόμοιες εικόνες, μία από κάθε μάτι. Ο εγκέφαλος με την σειρά του μπορεί και ενώνει τις δύο παρόμοιες εικόνες σε μία και μοναδική τρισδιάστατη εικόνα. Αυτό λέγεται ταύτιση με στερεοσκοπική όραση.

Στην περίπτωση  π.χ. του στραβισμού, το καλό μάτι κοιτάζει ευθεία σε ένα αντικείμενο ενώ το άλλο κοιτάζει λοξά σε κάποια άλλη εικόνα. Ο εγκέφαλος λαμβάνει δύο διαφορετικές, αλλά καθαρές εικόνες που δεν μπορεί να τις ενώσει σε μία και έτσι δημιουργείται σύγχυση. Επίσης λαμβάνει από το μάτι που στραβίζει και μια ίδια εικόνα με την εικόνα του καλού ματιού αλλά θολή και εντοπισμένη σε διαφορετικό σημείο στο χώρο. Έτσι δημιουργείται διπλωπία.

Ο εγκέφαλος του παιδιού, για να αποφύγει την σύγχυση και την διπλωπία, γρήγορα και αυτόματα μαθαίνει (επειδή ακόμα είναι ευμετάβλητος)  να αγνοεί την εικόνα που δέχεται από το μάτι που στραβίζει (καταστολή).

Ως αποτέλεσμα το καλό μάτι αναλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της λειτουργίας της όρασης ενώ το άλλο επειδή δεν χρησιμοποιείται μένει αδρανές και χάνει όραση (αμβλυωπεί-τεμπελιάζει).

Με τον ίδιο μηχανισμό έχουμε ανάπτυξη αμβλυωπίας, όταν δεν υπάρχει στραβισμός, αλλά υπάρχει διαφορά στην ευκρίνεια της εικόνας που δέχεται ο εγκέφαλος από το κάθε μάτι (ανισομετροπία, συγγενής καταρράκτης,  πτώση βλεφάρου).

Αντιμετώπιση αμβλυωπίας:

Συνήθως η αντιμετώπιση της αμβλυωπίας περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα κλεισίματος του καλού ματιού για να χρησιμοποιείται το αδύναμο και έτσι  να αυξηθεί η όρασή του, στις ηλικίες που ακόμη αναπτύσσεται η όραση. Η  παρακολούθηση του παιδιού πρέπει  να είναι συχνή για την εκτίμηση της όρασης  και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και να συνεχίζεται  μέχρι την ωρίμανση του οπτικού του συστήματος, δηλαδή την ηλικία των 9-10 χρονών.

Η βασική αντιμετώπιση της αμβλυωπίας περιλαμβάνει  χορήγηση γυαλιών εάν χρειάζεται, ανάταξη αμβλυωπίας με κάλυψη του υγιούς ματιού και εφόσον ο στραβισμός εξακολουθεί να υπάρχει συστήνεται χειρουργική επέμβαση.

Κάλυψη δεξιού οφθαλμού για την θεραπεία της αμβλυωπίας του αριστερού οφθαλμου

Χορηγώντας γυαλιά στοχεύουμε:

1. να δώσουμε την δυνατότητα στα μάτια του παιδιού να στέλνουν στον εγκέφαλο καθαρή εικόνα για την σωστή ανάπτυξη της όρασης.

2. να χαλαρώσουμε την υπερβολική προσαρμογή που παράγεται στα παιδιά που έχουν υπερμετρωπία και που είναι συχνή αιτία εμφάνισης στραβισμού.

3. να εξαλείψουμε την ανισομετρωπία που δημιουργεί αμβλυωπία.

Πάντως, η πλέον αποτελεσματική θεραπεία για την αμβλυωπία είναι η κάλυψη του υγιούς ματιού. Με την κάλυψη του καλού ματιού εξαναγκάζουμε το τεμπέλικο μάτι να δουλέψει. Η βελτίωση της όρασης μπορεί να χρειαστεί αρκετό χρόνο. Πόσος χρόνος  θα χρειαστεί, εξαρτάται από την σοβαρότητα της αμβλυωπίας και την ηλικία του παιδιού. Όσο νωρίτερα αρχίσει η κάλυψη του ματιού, (δηλ. σε μικρότερη ηλικία) τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι. Όσο περισσότερο αργεί, τόσο περισσότερος χρόνος θα χρειαστεί για την αποκατάσταση της όρασης.  Η επιτυχία της θεραπείας θα εξαρτηθεί από την βοήθεια και την υπομονή των γονιών στην εφαρμογή της. Να θυμάστε ότι από τη θεραπεία αυτή κρίνεται η μελλοντική όραση του παιδιού σας.

Για την κάλυψη του ματιού πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικά αυτοκόλλητα καλύμματα που τοποθετούνται επάνω στο δέρμα.

Θα πρέπει να τονίσουμε εδώ, ότι η κάλυψη σε παιδιά κάτω των τριών χρονών κατά κανόνα είναι καλά ανεκτή και γρήγορα επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αντίθετα, τα μεγαλύτερα παιδιά δέχονται την κάλυψη με δυσκολία και μπορεί να έχουμε αρνητική επίδραση στην ψυχική τους ηρεμία, με αποτέλεσμα να διακόψουμε αναγκαστικά την θεραπεία.

Μετά την ηλικία των 9 χρόνων το οπτικό σύστημα ωριμάζει και είναι σχεδόν ακατόρθωτο να ανατάξουμε την εγκατεστημένη αμβλυωπία. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση θα βοηθήσει, αφενός να φτάσουμε στο ποθητό αποτέλεσμα γρήγορα, αφετέρου το παιδί σας να ταλαιπωρηθεί λιγότερο.

Τι θα κάνουμε όταν το παιδί αντιδρά στην κάλυψη;

Είναι φυσικό το παιδί να αντιδρά όταν του καλύψουμε το καλό του μάτι. Ποιος άλλωστε δεν θα δυσανασχετούσε, όταν ξαφνικά τον ανάγκαζαν να βλέπει τον κόσμο θολά;

Η άμεση αντίδραση του παιδιού είναι να βγάλει το κάλυμμα από το μάτι. Συνήθως η αντίδραση αυτή κρατάει τις πρώτες μέρες. Μετά το παιδί αφενός συνηθίζει, αφετέρου βελτιώνεται η όραση του τεμπέλικου ματιού, βλέπει καλύτερα  και το δέχεται.

Στην ανοχή ή όχι της κάλυψης μεγάλο ρόλο θα παίξουν οι γονείς. Εάν το παιδί σας προετοιμαστεί σωστά, δεν θα προβάλλει μεγάλη αντίσταση.

Η τακτική της επιβράβευσης αν το παιδί κλείνει το μάτι φέρνει  συχνά αποτέλεσμα. Η συμμετοχή επίσης, στο προσωρινό κλείσιμο του ματιού όλης της οικογένειας θεωρείται ένας καλός τρόπος συμμόρφωσης του παιδιού.

Ωστόσο, εάν το παιδί εξακολουθήσει να βγάζει το κάλυμμα παρά τις προσπάθειές σας, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας για περαιτέρω οδηγίες.

 Να θυμάστε, αποτυχία της κάλυψης , σημαίνει ελαττωμένη όραση του ενός ματιού εφόρου ζωής.