Παθήσεις αμφιβληστροειδούς
Ο αμφιβληστροειδής είναι ο λεπτός αγγειοβριθής χιτώνας που καλύπτει το εσωτερικό πίσω τοίχωμα του βολβού. Στο κέντρο του βρίσκεται το σημείο της ευκρινούς όρασης που λεγεται ωχρά κηλίδα.
Ο αμφιβληστροειδής μπορεί να παρουσιάσει Διάφορες παθολογικές καταστάσεις όπως Εκφύλιση ωχράς κηλίδας, Ρωγμή και Αποκόλληση αμφιβληστροειδούς, Διαβητική α αμφιβληστροειδοπάθεια, Αγγειακά νοσήματα κλπ
Διάγνωση Παθήσεων αμφιβληστροειδούς:
Οι σημαντικότερες εξετάσεις που γίνονται στο ιατρείο για την Διάγνωση Παθήσεων αμφιβληστροειδούς είναι οι ακόλουθες:
1. Βυθοσκόπηση
2. Ψηφιακή φωτογράφηση του βυθού
3. Οπτική τομογραφία συνοχής (OCT)
4. Φλουοροαγγειογραφία
Πέραν αυτών, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν και άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις.
Εκφύλιση ωχράς κηλίδας
Τι είναι;
Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι πάθηση του οφθαλμού που συνήθως εμφανίζεται σε προχωρημένη ηλικία. Πολύ συχνά αναφέρεται και ως Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχρας (ΗΕΩ) και στην Αγγλοσαξoνική ορολογία ως Age Related Macular Degeneration (ARMD ή AMD).
Η ακριβής αιτιολογία της νόσου παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστη και η τελική φάση της πάθησης σχετίζεται με την απώλεια της κεντρικής όρασης.
Η ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδή χιτώνα και βρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού. Ο αμφιβληστροειδής μετατρέπει τα φωτεινά ερεθίσματα που δέχεται από το εξωτερικό περιβάλλον σε νευρικά ερεθίσματα και τα στέλνει στον εγκέφαλο, όπου γίνεται η επεξεργασία και η αντίληψη της εικόνας.
Αυτή μπορεί να είναι η εικόνα που βλέπουν άτομα σε προχωρημένο στάδιο ΗΕΩ.
Η ωχρά κηλίδα είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση και μας παρέχει την διακριτική ικανότητα, έτσι ώστε να βλέπουμε με μεγάλη ευκρίνεια τις λεπτομέρειες της εικόνας. Το διάβασμα, η αναγνώριση των προσώπων, η οδήγηση, η διάκριση των χρωμάτων προϋποθέτουν υγιή ωχρά κηλίδα. Σε περίπτωση που υπάρχει κάποια αλλοίωση στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, η όραση είναι ελαττωμένη.
Υπάρχουν δύο μορφές ΗΕΩ
Οι δύο μορφές ηλιακής εκφύλισης της ωχράς είναι η ξηρή μορφή (γνωστή και ως μή εξιδρωματική ή ατροφική μορφή) και η υγρή μορφή (ή εξιδρωματική μορφή).
Ξηρή μορφή ΗΕΩ (φωτογραφία βυθού 1)
Η ξηρή μορφή ΗΕΩ είναι η πιο διαδεδομένη και η λιγότερο καταστροφική μορφή.
Έχει διάφορα στάδια εξέλιξης, στα αρχικά στάδια η όραση είναι συνήθως ικανοποιητική και καλύπτει τις καθημερινές ανάγκες. Στα πιο προχωρημένα στάδια η όραση μειώνεται σημαντικά. Η ξηρή μορφή συχνά συνυπάρχει με τα λεγόμενα Drusen ωχράς κηλίδας.
Για λόγους όχι ακόμα εξακριβωμένους, η μακροχρόνια ύπαρξη Drusen μπορεί σιγά-σιγά να οδηγήσει στην ατροφία της ωχράς δηλαδή σε τέλεια αποδιοργάνωση και καταστροφή της ωχράς κηλίδας.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια της κεντρικής όρασης. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει αποτελεσματική φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία για αυτή την μορφή ΗΕΩ (εκτός από κάποια ειδικά συμπληρώματα διατροφής εξειδικευμένα για την ξηρά ΗΕΩ, που θεωρείται ότι καθυστερούν την επιδείνωση της νόσου).
Τα οπτικά βοηθήματα όπως οι μεγεθυντικοί φακοί, μπορούν να βοηθήσουν σε αυτές τις περιπτώσεις τα άτομα να διαχειριστούν καλύτερα την καθημερινή τους ζωή.
Υγρή μορφή ΗΕΩ
Φωτογραφία υγρής μορφής ΗΕΩ με αιμορραγία
Αν και λιγότερο συχνή, η υγρή (εξιδρωματική) μορφή ΗΕΩ είναι υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας στην όραση.
Η υγρή ΗΕΩ ονομάζεται έτσι, διότι συνδέεται με την παρουσία υγρού κάτω από την ωχρά κηλίδα.
Το υγρό (ή το αίμα) προέρχεται από τα παθολογικά χοριοειδικά αγγεία (νεοαγγεία), που σχηματίζονται κάτω από την ωχρά. Τα νεοαγγεία αυτά είναι αγγεία ιδιαίτερα εύθραυστα, με αποτέλεσμα να υπάρχει διαρροή υγρών και αίματος από αυτά. Αυτή η διαρροή δημιουργεί αλλοιώσεις, οι οποίες καταστρέφουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της ωχράς και έχει ως τελικό αποτέλεσμα την απώλεια της κεντρικής όρασης, εφόσον διαγνωσθεί αργά και μείνει χωρίς θεραπεία.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Από τα πρώτα συμπτώματα που παρουσιάζονται στον πάσχοντα, στα αρχικά στάδια της υγρής ΗΕΩ, είναι η θολή και κυμματοειδής όραση. Ευθείες γραμμές παρουσιάζονται παραμορφωμένες, καμπύλες ή μπερδεμένες μεταξύ τους.
Σε πιο προχωρημένα στάδια εμφανίζεται μια μαύρη κηλίδα στο κέντρο της όρασης, που εμποδίζει την ορατότητα στο κέντρο και τη διακριτική ικανότητα.
Πώς ανιχνεύεται η ΗΕΩ;
Η διάγνωση της ΗΕΩ γίνεται εύκολα και γρήγορα στο ιατρείο με την βυθοσκόπηση.
Απαραίτητες εξετάσεις για να καθοριστεί το στάδιο της νόσου, είναι η οπτική τομογραφία συνοχής (ΟCT) και η φλουοροαγγειογραφία, καθώς και η OCT-αγγειογραφία.
Ένας εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος για να εξετάσει την όρασή του, ο ίδιος ο ασθενής και να διαπιστώσει την ΗΕΩ ακόμη και στα πολύ αρχικά στάδια, είναι ο Πίνακας του Amsler.
Πίνακας Amsler
Οδηγίες για την εξέταση με τον Πίνακα του Amsler :
Φορέστε τα κοντινά σας γυαλιά που φοράτε συνήθως στο διάβασμα.
Τοποθετήστε τον πίνακα σε απόσταση ανάγνωσης, 30-40 εκατοστά.
Σκεπάστε το ένα μάτι με το χέρι και συγκεντρώστε το βλέμμα σας με το άλλο μάτι στη μαύρη κηλίδα που βρίσκεται στο κέντρο του πίνακα.
Επαναλάβετε με το άλλο μάτι.
Σε περίπτωση που κάποια περιοχή του Πίνακα εμφανίζεται θολή, ή αν οι γραμμές εμφανίζονται παραμορφωμένες, καμπύλες ή μπερδεμένες μεταξύ τους (όπως στην παραπάνω εικόνα), να επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρό σας το συντομότερο δυνατόν.
Φλουοροαγγειογραφία ΗΕΩ με αιμορραγία.
OCT HEΩ με αιμορραγία.
HEΩ – OCT – Αγγειογραφία
Η σύγχρονη αντιμετώπιση της υγρής μορφής είναι οι ενδουαλοειδικές εγχύσεις, (δηλαδή οι ενέσεις στο εσωτερικό του ματιού), ειδικών φαρμάκων που καταστρέφουν τη δημιουργία των παθολογικών νεοαγγείων με την αναστολή του VEGF παράγοντα.
O VEGF παράγων (από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Vascular Endothelial Growth Factor), ευνοεί την ανάπτυξη των παθολογικών νεοαγγείων.
Τα κυριότερα από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι το Lucentis (Ranibijumab), Eylea (Alfibercept) και το Avastin (Bevacijumab), ενώ βρίσκονται σε κλινικές μελέτες νέα φάρμακα.
Η έγχυση (ένεση) γίνεται με τοπική νάρκωση και σε συνθήκες αποστείρωσης στο χειρουργείο. Η όλη διαδικασία είναι ανώδυνη, σύντομη και δεν χρειάζεται παραμονή στο Νοσοκομείο.
Περίπου ένα μήνα μετά, ο γιατρός θα εκτιμήσει το αποτέλεσμα της θεραπείας, με βυθοσκόπηση και OCT.
Συνήθως, απαιτούνται τρείς (3) ενέσεις αρχικά τους τρεις πρώτους μήνες και στη συνέχεια επαναλαμβάνονται ανάλογα με την κατάσταση της νόσου. Στα αρχικά στάδια της νόσου, η αποκατάσταση της όρασης μπορεί να είναι πλήρης. Γιαυτό έχει σημασία η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.
Σε περίπτωση που υποπτεύεσθε ότι πάσχετε από τη μορφή αυτή, θα πρέπει να επισκεφθείτε οπωσδήποτε τον γιατρό σας το συντομότερο δυνατό, επειδή η εξέλιξη της νόσου είναι πολύ γρήγορη και μπορεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να χάσετε την οπτική σας οξύτητα.
Οι παλαιότερες θεραπείες περιελάμβαναν τη φωτοδυναμική θεραπεία και τη θεραπεία με ακτινοβολία Laser. Σήμερα τείνουν να εγκαταλειφθούν, διότι δεν βελτιώνουν την οπτική οξύτητα, παρά μόνο σταθεροποιούν την όραση.
Τι είναι η Διαβητική Aμφιβληστροειδοπάθεια
Φυσιολογικη όραση Όραση με διαβητική αμφ/θεια
Η Διαβητική Aμφιβληστροειδοπάθεια είναι μια νόσος του αμφιβληστροειδή, χρόνια και εξελικτική που αν μείνει χωρίς θεραπεία καταλήγει σταδιακά σε μη αναστρέψιμη τύφλωση. Ο μηχανισμός της νόσου έχει ως εξής:
Ο σακχαρώδης διαβήτης επηρεάζει τα αιμοφόρα αγγεία που μεταφέρουν οξυγόνο προς τα όργανα και τους ιστούς του ανθρώπινου οργανισμού. Η βαρύτητα των αλλοιώσεων που προκαλούνται είναι ευθέως ανάλογη του επιπέδου του σακχάρου στο αίμα αλλά και της διάρκειας της νόσου.
Ειδικότερα, επηρεάζεται το μέγεθος του αυλού των αγγείων με αποτέλεσμα να περιορίζεται η παροχή αίματος προς τους ιστούς. Η μειωμένη παροχή αίματος (ισχαιμία) έχει σαν αποτέλεσμα να προκαλείται μια έλλειψη οξυγόνου που με τη σειρά της οδηγεί σε ελαττωματική μεταβολική λειτουργία των οργάνων και κυτταρικές βλάβες.
Παράλληλα, επηρεάζεται και η στεγανότητα των αγγείων με αποτέλεσμα να διαρρέουν από τα αγγεία προς τους ιστούς μεταβολικά προϊόντα (λιποπρωτεΐνες) και υγρά που φυσιολογικά οφείλουν να παραμείνουν μέσα στα αγγεία. Προκαλείται κατά συνέπεια οίδημα (πρήξιμο) στους ιστούς και επηρεάζεται η εύρυθμη λειτουργία τους.
Στον οφθαλμό, ο ιστός ο οποίος δέχεται τις σοβαρότερες επιδράσεις είναι ο αμφιβληστροειδής χιτώνας, η φωτοευαίσθητη δηλαδή στοιβάδα που επενδύει το εσωτερικό του οφθαλμού και προσλαμβάνει τα φωτεινά ερεθίσματα, όπως το φωτογραφικό φιλμ αποτυπώνει την εικόνα που φωτογραφίζουμε.
Η ισχαιμία αναγκάζει τον αμφιβληστροειδή να δημιουργήσει νέα αιμοφόρα αγγεία ( παθολογική νεοαγγείωση) με σκοπό να εξασφαλίσει περισσότερο οξυγόνο. Δυστυχώς όμως τα νέα αγγεία αναπτύσσονται σε λάθος θέσεις και είναι εύθραυστα, δηλ. αιμορραγούν διότι δεν έχουν φυσιολογικά τοιχώματα.
Το αποτέλεσμα είναι οι γνωστές οφθαλμολογικές επιπλοκές του διαβήτη, όπως οι αιμορραγίες, που οφείλονται σε ρήξη των εύθραυστων νέων αγγείων, η ελκτική αποκόλληση του αμφιβληστροειδή, που οφείλεται σε ρίκνωση αγγείων και ελξη του αμφιβληστροειδή αλλά και το νεοαγγειακό γλαύκωμα (υψηλή πίεση εντός του οφθαλμού), που οφείλεται στην ανάπτυξη αγγείων και απόφραξη της αποχετευτικής περιοχής του οφθαλμού.
Επιπρόσθετα, η απώλεια στεγανότητας των αγγείων προκαλεί εναπόθεση λιπιδίων, άλλων μεταβολικών προϊόντων και υγρού στον αμφιβληστροειδή διαταράσσοντας τη φυσιολογική αρχιτεκτονική του και προκαλώντας το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας.
Η ωχρά κηλίδα βρίσκεται στην κεντρική μοίρα του αμφιβληστροειδή και είναι επιφορτισμένη με το καθήκον της ευκρινούς όρασης. Όταν υπάρχει διαβητικό οίδημα (πρήξιμο) στην ωχρά κηλίδα, η ευθεία γραμμή απεικονίζεται παραμορφωμένη με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ευκρίνεια των αντικειμένων και να ελαττώνεται η οπτική οξύτητα του ασθενή.
Φυσιολογική απεικόνιση ωχράς κηλίδας στην οπτική τομογραφία συνοχής (OCT)
Διαβητικό οίδημα ωχράς κηλίδας (OCT)
Διαβητική αμφ/θεια μη παραγωγική
Παραγωγική διαβητική αμφ/θεια με εκτεταμένες αιμορραγίες και νεοαγγείωση του οπτικού νεύρου (βαρειά παραμελημένη μορφή)
Διάγνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας
Η βυθοσκόπηση αποτελεί το κύριο διαγνωστικό μέσο για τη διάγνωση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Αυτή συμπληρώνεται από μια εξέταση φλουορο-αγγειογραφίας, που απεικονίζει λεπτομερώς τη κατάσταση των αγγείων του αμφιβληστροειδούς, μετά από ενδοφλέβια έγχυση μιας σκιαγραφικής ουσίας (φλουοροσείνη). Επιπλέον, χρησιμοποιείται η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), μια εξειδικευμένη μέθοδος απεικόνισης της περιοχής της ωχράς κηλίδας που δίνει σημαντικές πληροφορίες για την πορεία της νόσου.
Φλουοροαγγειογραφια διαβητικήςαμφ/θειας
Θεραπεία της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας
Η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισης της πάθησης είναι η πρόληψη της εμφάνισής της. Πολυκεντρικές μελέτες έχουν δείξει πως αυστηρή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος μειώνει τον μακροχρόνιο κίνδυνο απώλειας όρασης από διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Ταυτόχρονα, η φαρμακευτική αντιμετώπιση υπέρτασης ή υπερλιπιδαιμίας συντελεί στη διατήρηση της όρασης των ασθενών με ΣΔ.
Η Θεραπεία της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας περιλαμβάνει ανάλογα με τη βαρύτητα και το στάδιο της νόσου: Laser φωτοπηξία, ενδο-υαλοειδικές ενέσεις, Υαλοειδεκτομή (Βιτρεκτομή) . Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος είναι ο καλύτερος τρόπος διατήρησης της όρασης.
Αποκόλληση αμφιβληστροειδούς
Αμφιβληστροειδής ονομάζεται η πολύ λεπτή ημιδιαφανής μεμβράνη, που καλύπτει την εσωτερική επιφάνεια του ματιού. Κύριος ρόλος του είναι η μετατροπή των οπτικών ερεθισμάτων σε νευρικά, για ανάλυση και επεξεργασία από τον εγκέφαλο.Κάτω από ορισμένες συνθήκες ο αμφιβληστροειδής μπορεί να αποκολληθεί από τη θέση του, με καταστροφικές συνέπειες για την όραση, αν η αποκόλληση δεν αντιμετωπιστεί αμέσως.
Η αποκόλληση αμφιβληστροειδούς αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα νοσήματα του ανθρωπίνου οφθαλμού. Εμφανίζεται και εξελίσσεται σε σύντομο χρονικό διάστημα κι αν δεν αντιμετωπιστεί καταλλήλως με χειρουργική επέμβαση μπορεί να οδηγήσει σε πλήρη απώλεια του οπτικού πεδίου και ολική τύφλωση. Η αντιμετώπισή της πρέπει να γίνεται εντός 24ώρου κι έχει τον χαρακτήρα του επείγοντος.
Συνηθέστερη αιτία αποκόλλησης είναι η δημιουργία κάποιας ρωγμής στην επιφάνειά του, είτε αυτόματα σε ασθενείς με προδιάθεση (π.χ. μύωπες), είτε μετά από τραυματισμό. Άλλες καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε αποκόλληση είναι οι οφθαλμικές φλεγμονές, οι αγγειοπάθειες, ο διαβήτης κ.α.
Η αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς είναι μια επείγουσα κατάσταση και ο ασθενής πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα συμπτώματα της αποκόλλησης, ώστε να ζητήσει βοήθεια το συντομότερο δυνατό.
Συμπτώματα της αποκόλλησης
Λάμψεις σύντομης διάρκειας όμοιες με φλας ή κεραυνούςΑπότομη και μαζική εμφάνιση κινούμενων μαύρων κηλίδων (μυοψίες)
Μια γκρίζα ή μαύρη κουρτίνα, που περιορίζει το πεδίο της όρασης
Τα συμπτώματα αυτά δεν σημαίνουν απαραίτητα και αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς, αλλά επειδή τα χρονικά περιθώρια είναι στενά, ο ασθενής πρέπει επειγόντως να ζητήσει βοήθεια από οφθαλμίατρο.
