Τι είναι το γλαύκωμα;

Το γλαύκωμα είναι μια πάθηση του οφθαλμού, η οποία οδηγεί στην καταστροφή του οπτικού νεύρου και συνεπώς στη μόνιμη απώλεια της όρασης του ασθενούς.

Το οπτικό νεύρο αποτελείται από νευρικές ίνες και είναι υπεύθυνο για την μεταφορά της εικόνας από το μάτι (τον αμφιβληστροειδή και την ωχρά κηλίδα) στον εγκέφαλο.

Το οπτικό νεύρο αποτελείται από πολύ μεγάλο αριθμό νευρικών ινών.

Κάθε δεσμίδα ινών του οπτικού νεύρου, είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά οπτικών ερεθισμάτων από ένα συγκεκριμένο σημείο του οπτικού μας πεδίου, και η βλάβη σε μια δεσμίδα αυτών των ινών οδηγεί σε προοδευτική ελάττωση και τελικά απώλεια της όρασης στο τμήμα του χώρου που αυτή αντιστοιχεί.

Oι νευρικές ίνες που καταστράφηκαν δυστυχώς δεν αναγεννώνται και το τμήμα του οπτικού πεδίου που χάθηκε, δεν επανέρχεται ποτέ με καμμία θεραπεία.

Πώς προκαλείται το γλαύκωμα;

Το γλαύκωμα προκαλείται από αυξημένη πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού. Υπεύθυνο για την πίεση του οφθαλμού είναι ένα υγρό που λέγεται υδατοειδές. Το υδατοειδές υγρό βρίσκεται σε μια κατάσταση συνεχούς ανανέωσης, δηλαδή συνεχούς παραγωγής και αποχέτευσης.



Αν το αποχετευτικό σύστημα νοσήσει και δεν λειτουργεί κανονικά, τότε το παραγόμενο υγρό δεν μπορεί να απομακρυνθεί με αποτέλεσμα τη συσσώρευσή του μέσα στον οφθαλμό και την αύξηση της πίεσης του οφθαλμού, δηλαδή της ενδοφθάλμιας πίεσης. Στην περίπτωση αυτή το οπτικό νεύρο «πιέζεται», δηλαδή δέχεται περισσότερη πίεση από τη φυσιολογική με αποτέλεσμα σταδιακά να καταστρέφεται.

Τύποι γλαυκώματος:

• Χρόνιο απλό γλαύκωμα: Είναι η συνηθέστερη και πιο ύπουλη μορφή γλαυκώματος διότι δεν έχει κανένα απολύτως σύμπτωμα. Το μοναδικό σύμπτωμα είναι η απώλεια της όρασης, που γίνεται αντιληπτή μόνο όταν έχει χαθεί σε σημαντικό ποσοστό. Και αυτό διότι η όραση χάνεται αργά αργά αλλά σταθερά, από τα πλάγια του οπτικού πεδίου και όχι από το κέντρο (όπως στην ωχρά κηλίδα).



• Το Οξύ ή Κλειστής Γωνίας Γλαύκωμα: Αντίθετα με το χρόνιο γλαύκωμα, τα συμπτώματα εδώ είναι πολύ έντονα και ο ασθενής ζητάει αμέσως βοήθεια: έντονος έως ανυπόφορος πόνος στον οφθαλμό, στο μέτωπο και στο κεφάλι, που συχνά συνοδεύεται με ναυτία ή εμετό, σημαντική και απότομη (από τη μια μέρα στην άλλη) θόλωση της όρασης. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν προειδοποιητικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν παροδικό θάμπωμα της όρασης και φωτεινούς κύκλους σαν ουράνιο τόξο γύρω από τα φώτα. Η «κρίση» του οξέως γλαυκώματος συμβαίνει με την πάροδο της ηλικίας, σε οφθαλμούς με ιδιαίτερα ανατομικά στοιχεία και προδιάθεση. Το οξύ γλαύκωμα απαιτεί άμεση ιατρική αντιμετώπιση, διότι αν η ενδοφθάλμια πίεση παραμείνει υψηλή για πολλές ώρες, μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση. Αντίθετα αν η ενδοφθάλμια πίεση ρυθμιστεί έγκαιρα με την κατάλληλη αγωγή η όραση επανέρχεται και η νόσος θεραπεύεται πλήρως.



• Το Χαμηλής Πίεσης Γλαύκωμα: Είναι πολύ σπάνιος τύπος γλαυκώματος, που συμβαίνει σε προχωρημένη ηλικία και συνυπάρχει με διαταρραχές της κυκλοφορίας του αίματος.



• Το συγγενές γλαύκωμα: Εκδηλώνεται από τη γέννηση έως τα 3 πρώτα χρόνια της ζωής. Τα συμπτώματα που πρέπει να θορυβήσουν τους γονείς ώστε να σπεύσουν αμέσως στον οφθαλμίατρο για αναλυτικό έλεγχο είναι αυξημένο μέγεθος βολβού σε σχέση με το άλλο μάτι, επίμονο τρίψιμο στα μάτια, φωτοευαισθησία, δακρύρροια ή θόλωση του οφθαλμού. Η αντιμετώπιση σε αυτές τις ηλικίες είναι συνήθως χειρουργική.

Ποιοί κινδυνεύουν να αναπτύξουν γλαύκωμα

Το γλαύκωμα είναι κατά κανόνα ασυμπτωματική νόσος και οι γλαυκωματικοί ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται την παρουσία της. Για το λόγο αυτό έχει μεγάλη σημασία η προληπτική εξέταση και η έγκαιρη διάγνωση, πριν η γλαυκωματικη νόσος εγκατασταθεί και προκαλέσει βλάβες (μη αντιστρεπτές) στο οπτικό νεύρο.

Ορισμένα άτομα είναι πιο επιρρεπή στην προσβολή της νόσου, και αυτά θα πρέπει να εξετάζονται μια φορά το χρόνο για γλαύκωμα.

Οι σημαντικότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες, για την ανάπτυξη γλαυκώματος, είναι οι εξής:

• Η κληρονομικότητα
• Η Μυωπία
• Ο Σακχαρώδης διαβήτης
• Η Θεραπεία με κορτικοειδή για μεγάλο διάστημα
• Το λεπτό πάχος κερατοειδούς
• Άτομα με μαύρη φυλετική καταγωγή
• Ασθενείς με ιστορικό τραυματισμού του ματιού.

Πώς βλέπει ο ασθενής με γλαύκωμα;

Ο ασθενής που πάσχει από γλαύκωμα, έχει συνήθως χάσει κάποιο τμήμα του οπτικού του πεδίου, στην περιφέρεια. Αυτή η περιοχή απώλειας της όρασης λέγεται «σκότωμα». Το «σκότωμα» δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό, επειδή αναπτύσσεται σιγά σιγά και στην περιφέρεια του οπτικού πεδίου. (Βλ. εικόνες παρακάτω)

Όσο όμως η βλάβη επεκτείνεται και το σκότωμα μεγαλώνει σε μέγεθος, αλλά και πλησιάζει προς το κέντρο της όρασης, τόσο γίνεται περισσότερο αντιληπτό. Αν το γλαύκωμα δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, θα οδηγήσει σταδιακά σε πλήρη τύφλωση.

Διαγνωστικές εξετάσεις του γλαυκώματος

Μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης (Τονομέτρηση)

Εκτελείται σε κάθε μάτι χωριστά με ειδικά όργανα που ονομάζονται τονόμετρα. Η μέτρηση της πίεσης είναι μια απλή και γρήγορη εξέταση, αλλά πολύ σημαντική διότι αποτελεί τον σπουδαιότερο παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη γλαυκώματος. Η υψηλή πίεση δεν σημαίνει οπωσδήποτε γλαύκωμα. Η διάγνωση του γλαυκώματος γίνεται λαμβάνοντας υπόψιν το ύψος της ενδοφθάλμιας πίεσης σε συνδιασμό με τα ευρήματα από τις υπόλοιπες εξετάσεις.

Παχυμετρία κερατοειδούς

Το πάχος της κεντρικής περιοχής του κερατοειδούς, αποτελεί μια σημαντική παράμετρο για τον προσδιορισμό των ατόμων που κινδυνεύουν να αναπτύξουν γλαύκωμα. Είναι επίσης μια απλή, εύκολη και γρήγορη εξέταση.

Γωνιοσκοπία

Με την βοήθεια ενός ειδικού φακού που εφαρμόζεται στον κερατοειδή εξετάζεται η γωνία του ματιού (μεταξύ ίριδος και κερατοειδούς) για να διαπιστώσουμε το εύρος της γωνίας αλλά και για να βρεθούν τυχόν βλάβες που εμποδίζουν την αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού.

Επισκόπηση του οπτικού νεύρου (βυθοσκόπηση)

Είναι η σπουδαιότερη εξέταση που μαζί με την τονομέτρηση καθορίζει την ύπαρξη ή όχι γλαυκώματος.

Ο οφθαλμίατρος εξετάζει την εμφάνιση του οπτικού νεύρου και εκτιμά διάφορα χαρακτηριστικά στην εμφάνισή του, που σχετίζονται με την διάγνωση και την παρακολούθηση του γλαυκώματος.



Ταυτόχρονα με τη βυθοσκόπηση πρέπει να γίνεται και ψηφιακή φωτογράφηση του οπτικού νεύρου και της γειτονικής περιοχής του βυθού, ώστε να καταγράφεται η εικόνα του οπτικού νεύρου και να συγκρίνεται με τις μετέπειτα απεικονίσεις του, ώστε να παρακολουθείται η εξέλιξη της πορείας του στο χρόνο.

Η εξέταση και παρακολούθηση του οπτικού νεύρου πρέπει να γίνεται ανά εξάμηνο.

Οπτικά πεδία

Ένα σημαντικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για την εξέταση της λειτουργικότητας του οπτικού νεύρου, τη διάγνωση και την εκτίμηση της πορείας του γλαυκώματος, είναι η εξέταση του οπτικού πεδίου (αυτόματη περιμετρία).



Γλαυκωματικό Οπτικό Νεύρο και το Οπτικό του Πεδίο

Η εξέταση των οπτικών πεδίων είναι απαραίτητη και πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, προκειμένου να διαπιστώνονται οι τυχόν μεταβολές στο πεδίο της όρασης.

Η εξέταση και η απεικόνιση των οπτικών πεδίων, παρόλο που γίνεται σήμερα με τελειοποιημένα μηχανήματα που απαιτούν λιγότερο χρόνο, παραμένει μια εξέταση εν μέρει υποκειμενική και η σωστή εκτέλεσή της προυποθέτει καλή εκπαίδευση του ασθενούς, ώστε να είναι αξιόπιστη.

Οπτική Τομογραφία Συνοχής Oπτικού Nεύρου (OCT οπτικού νεύρου).

Πρόκειται για μια εξέταση που πραγματοποιεί ανάλυση του οπτικού νεύρου και της στιβάδας των νευρικών ινών. Η εξέταση είναι γρήγορη, ανώδυνη και χωρίς υποκειμενικότητα.



OCT – Οπτικού νεύρου με γλαύκωμα

Θεραπεία Γλαυκώματος

Η καλύτερη θεραπεία του γλαυκώματος είναι η πρόληψη.

Σε περίπτωση όμως διαγνωσμένου γλαυκώματος ή οφθαλμικής υπερτονίας, η θεραπευτική προσέγγιση γίνεται με:

• Φαρμακευτική αγωγή
• Χειρουργική θεραπεία
• Θεραπεία με Laser

Εάν η φαρμακευτική αγωγή είναι αποτελεσματική και η ενδοφθάλμια πίεση ρυθμίζεται ικανοποιητικά και δεν υπάρχει εξέλιξη της νόσου, συνήθως τότε δεν εφαρμόζεται η χειρουργική θεραπεία. Χειρουργική θεραπεία εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που η φαρμακευτική αγωγή (με κολλύρια) είναι αναποτελεσματική ή υπάρχουν σοβαρές, μη ανεκτές παρενέργειες από τη φαρμακευτική αγωγή.

Η θεραπεία με Laser γίνεται σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις του γλαυκώματος.